Şeyh Çoban Ocağı

ŞEYH ÇOBAN OCAĞI

Aşiret: Kavli (Kavilü)
Coğrafya: Dersim, Çorum, Yozgat, Sivas, Elazığ
Dil: Kürtçe'nin Kurmanc Lehçesi
Mürşid Ocağı: Serçavan Ağuçan Ocağı

Şeyh Çoban'ın türbesi Dersim - Mazgirt'te bulunmaktadır. Bir koluda Çorum - Alaca - Nesimikeşlik (Büyükkeşlik) köyündedir (Kavli Aşireti).


"Kavli Aşireti olarak bağlı bulunduğumuz Ocak, Şeyh (Şix)-(Şıh) Çoban Ocağıdır. Bizim Ocağın bağlı olduğu Mürşit (Işık) Ocağı’da aynı Sinemilli Ocağı gibi Ağuiçen (Ahuçan) Ocağıdır. Şeyh (Şix)-(Şıh) Çoban Ocağının Merkezi ve Türbesi Dersim’in Mazgirt ilçesindedir. Mazgirt’in Hozinkiğ ve Hazirge köylerinde bu ocağın mensupları vardır. Bu Ocağın bir kolu da bizim köydedir (Nesimikeşlik). Bizim köy Çorum’un Alaca İlçesine bağlı Büyük Keşlik (eski ismi Nesimi Keşlik) Köyüdür. Köyümüzde Nesimi Dedenin Türbesi vardır. Bu Ocağın talipleri Çorum’da, Sivas’ta, Dersim’de, Elazığ’da ve Adıyaman’da bulunmaktadır. Yukarıda da söylediğim gibi Kavli Aşiretinin büyük bir bölümü bu Ocağın talipleridir. Kavli Aşiretinin yanında Pilvenk Aşireti de bu ocağın talibidir. Şeyh Çoban Ocağının Talipleri Tokat’ta ve Yozgat’ta da vardır." (1)

Şeyh Çoban'ın kim olduğu tartışmalıdır. Birçok iddia olsa da bir görüşe göre El Kakis (Erenlerin Atası) Tac'ül Arifeyn Seyyid Ebu'l Vefaî Kürdî'nin 7. halifesidir ve 12. yyda yaşadığı tahmin edilmektedir. Zira Alevî geleneği içerisinde, ocak sisteminde Vefaîliğin önemi yeni fark edilirken, Şeyh Çoban Ocağı'nın piri Ağuçan Ocağı Vefailiğin önemli bir temsilcisidir (Bknz. Erdal Gezik ve ocak şecereleri; Dede Garkın, Geyikli Baba, Baba İlyas vd).  Bu açıdan bakıldığında bir bağ olduğu aşikârdır.

Şeyh Çoban yıllarca Ebul Vefa Kürdî'nin yanında kalmış, mertebeler kazanmış, dersler vermiş, daha sonra onun izni ile Dersim - Mazgirt'e gelmiştir. 1523 ve 1541 yıllarına ait kayıtlarda Hozinkiğ ve Hazirge köylerinin geliri Şeyh Çoban Zaviyesi'nindi. 

Halk arasında Hz. İbrahim'in Çobanlığını yaptığı gibi tarihsel bağlardan kopuk söylenceler olsada diğer Alevî ocaklarının ad alma tarihine , etkinliğine, mürşidine, dillerine ve tarihsel kayıtlara bakılırsa 12. yy tarihi daha olasıdır. Ayrıca Sarı Saltık Ocağı ile Musahip olduğu söylenmektedir, bu da bir başka kanıttır.

Pir Nesimî Dede Türbesi / Nesimîkeşlik

Bir diğer konu da Çobanlık ve Dersim geleneğidir. Bava Duzgı - Munzur'da bir çobandır. Sümerlerde Dumuzi (Temmuz) bir çobandır, Asurca'da Düzu olarak bilinmektedir. Friglerde Attis Kibele'nin çobanıdır. Elen Mitolojisinin Hermes'i çobandır. Aryanik kültürde Mitra bir çobandır. Daha çokça örnek verebilir. Bunlar gösteriyorki Dersim Alevi-Kürd coğrafyası tarihsel / antik bağlarından kopuk değildir.

Şeyh Çoban Ocağı ve Talip Köyler

Çorum - Merkez: Düdüklük, Kadıderesi, Yenikışla, Mollahasan, Mustafaçelebi, Kirazlıpınar

Çorum - Alaca: Nesimikeşlik (Büyükkeşlik), Mazıbaşı, Soğucak, Koyunoğlu, Çikhasan, Dereyazıcı

Çorum - Ortaköy: Fındıklı, Göbsen, Çirçir, Değirmenönü, Kuşkışla, Tutluca, Klavuz, Asar, Kozluca, Gökköyü

Yozgat - Merkez: Çorak Köyü (bir bölümü)

Dersim - Elazığ (Kavli ve Mılli): Çemişgezekte 11 köy ve Gölcük gölünün güneyi

Çorumdaki Kawli, Adıyamandaki Kawi, İran - Horasan'daki Kowli (Yaresan Alevîsi)  aşireti aynı mıdır merak konusudur, aynı olması yüksek ihtimaldir.

KUL SEYYİD

DÜZELTME: Pilvenkli Araştırmacı - Yazar Sn. Erdoğan Yalgın'ın belirttiğine göre Pilvenk Aşireti 4 ezbetiyle birlikte tamamen Şeyh Delil (Dilo) Berxêcan Ocağına bağlıdır. Şeyh Çoban Ocağı'na bağlı Pilvenk aşireti yoktur. "Bu eksik bilginin ana kaynağı Nazmi Sevgen'dir. 1946 yılındaki çalışmasında Pilvenk aşiretinin bir kısmının Şeyh Çoban ocağına bağlı olduğunu yazmıştır. Bu yanlış bilgi diğerleri tarafından alan araştırması yapılmadan aynen kullanılmıştır. Pilvenk aşireti istisnasız Şeyh Delil Berxecan ocağının talipleridirler. Sürek içinde bir talip iki ocağa talip olamaz, fakat Şix Çoban ocağının pirleri Berxêcan Ocağının bazı pirlerine müsahip ve mürşidlik yapmıştır. Alevî ocak geleneği içerisinde böyle durumlar olmaktadır; çünkü hepsi aynı kökün dallarıdır" şeklinde uyararak düzeltmiştir.
-------------------------------------------------
Dipnot:

(1) Mehmet Kabadayı, Nesimîkeşlik Köyü'nden

Kaynak: 
- Hamza Aksüt, Alevîler
- Ali Yaman, Kızılbaş - Alevî Ocakları
- Mehmet Ali Ünal, 16.yyda Çemişgezek Sancağı
- 998 Numaralı Muhasebe-i Vilayet-i Diyarubekr Defteri
- Rüya Kılıç, Osmanlıda Şerifler ve Seyyidler
- Gürdal Aksoy, Dersim Alevî - Kürt Mitolojisi
- Ahmet Yaşar Ocak, Ebu'l Vefa B. - TDV
- Kişi Kaynağı: Nesimîkeşlik köyünden Mehmet Kabadayı
- Kişi Kaynağı: Erdoğan Yalgın